Menu

Kapittels

2e Paaszondag, 7 april 2024

Hoe laat Jezus zien dat Hij het echt zelf is, als Hij aan de leerlingen verschijnt?

Door zijn stem en door zijn wonden. ‘Vrede zij U’, zegt Hij, en vervolgens toont Hij hun zijn handen en zijn zijde.

De heilige Martinus kreeg ook eens een verschijning van Jezus. Martinus was in zijn cel aan het bidden, toen hem iemand verscheen. Eerst zag hij een stralend licht en vervolgens, omgeven door dat licht, een gestalte in een koninklijk kleed, met een hoofdtooi van edelstenen en goud, schoenen met goud overdekt, en een kalm en vrolijk gelaat. Martinus was overbluft, en lange tijd bleven ze beide zwijgen. Toen zei de gedaante in het licht: ‘Erken wie je ziet, Martinus: ik ben de Christus; nu ik op het punt sta om af te dalen naar de aarde wilde ik me eerst aan jou openbaren.’  Maar Martinus bleef zwijgen. ‘Wat aarzel je nu, Martinus? Geloof, want je ziet het toch! Ik ben Christus.’ En wat antwoordde Martinus? Verlicht door de Heilige Geest zei hij: ‘De Heer Jezus heeft niet voorzegd, dat Hij gekleed in purper en stralend door z’n hoofdtooi terug zou komen; ik zal niet geloven dat Christus is gekomen, tenzij met dat uiterlijk en in die gedaante waarin Hij geleden heeft, tenzij Hij de tekenen van het kruis toont.’ Op dat moment loste de gestalte op in rook en liet een vreselijke stank achter. Het was de duivel geweest.[1]

De wonden zijn het waaraan de leerlingen en wij Christus herkennen. Waarom?

Misschien allereerst, omdat Hij juist daar is waar mensen lijden. Wat zou de verrijzenis te betekenen hebben als Hij niet aanwezig is voor en in degenen die nu, op wat voor manier dan ook, gedood worden? Zoals in het gedicht van J.W. Schulte Nordholt:

Zeggen ze dat Hij is opgestaan

waarom is de wereld dan dezelfde,

lijdt Hij zelf dan nog in al de zijnen,

sterft Hij dagelijks nog duizend doden,

altijd door zoals het immers is?

 

Weegt het lijden deze korte tijd

ook niet op tegen de heerlijkheid

die eens komen zal, is duizend jaar

als de dag van gisteren, als een droom,

 

altijd duurt die boze droom nog voort,

roept het bloed van Abel van de aarde,

wordt de stem in Rama weer gehoord,

altijd weer hetzelfde, Rachel weent

om haar kinderen die niet meer zijn.

 

En daar blijft mijn ongeloof bij staan,

dat ik net als Thomas telkens twijfel,

enkel in zijn wonden Hem herken.

 

De wonden blijven zichtbaar, worden niet zomaar genezen in het verrezen lichaam, omdat Jezus nog steeds onze wonden draagt. Zijn lijden duurt zolang zijn schepping lijdt. Hij laat ons na de verrijzenis niet alleen. ‘Ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding van de wereld.’

Maar misschien blijven de wonden ook zichtbaar om een andere reden. Jezus’ wonden zijn niet alleen het teken van het kwaad dat Hem is aangedaan, van de afwijzing en de moord. Ze zijn tegelijk ook teken van zijn liefde voor de wereld. ‘Niemand neemt Mij mijn leven af, Ik geef het.’ In die zin zijn ze een kostbaar sieraad, iets wat je vervult met verwondering en wederliefde, iets wat niemand zou willen vergeten.

Augustinus vraagt zich in ‘De stad van God’ (XXII,19) af hoe het zit met de wonden van de martelaren:

Onze liefde tot de martelaren maakt – hoe, dat weet ik niet – dat we verlangen om in het koninkrijk der hemelen de littekens te zien van de wonden die ze voor de Naam van Christus verduurd hebben. En misschien zullen wij ze ook zien. Die wonden zullen hen dan niet ontsieren, maar een ereteken zijn en extra glans aan hen verlenen en geestelijke schoonheid. … Want ook al zullen de gebreken van het lichaam niet meer gevonden worden in de lichamen van de verrijzenis, de bewijzen van deugd kun je toch moeilijk gebreken noemen.

De bewijzen van Gods liefde kun je nog veel minder gebreken noemen. Ze zijn bron van vreugde en vertrouwen. Ze zijn de grond waarop Thomas uitroept: ‘Mijn Heer en mijn God!’ Ze zijn de sterke band tussen Christus en ons.

Mogen we Hem steeds herkennen aan zijn wonden.

[1] Sulpicius Severus (vert. Peter Nissen, Els Rose), Het leven van de heilige Martinus, 24

Tweede Paasdag, 1 april 2024

‘Weest niet bevreesd!’

Dat krijgen de vrouwen te horen, wanneer Jezus hen ontmoet. Met vrees en grote blijdschap zijn ze van het lege graf weggegaan om aan de leerlingen te berichten dat Jezus leeft, zoals de engel hun gezegd heeft. En dan, onverwachts, staat Jezus zelf voor hen. ‘Verheugt u!’ is zijn eerste woord, de gebruikelijke groet. En dan, als ze zijn voeten omklemmen en Hem aanbidden, zegt Hij: ‘Vreest niet!’

Zijn ze nog bang nu ze Hem zien? Of zijn ze bang omdát ze Hem zien en de aarde schudt onder hun voeten? Angst heerste in de afgelopen dagen van duisternis en verraad, van gevangenneming en een proces zonder een eerlijk verhoor – de uitkomst stond van tevoren al vast: Jezus moest gekruisigd worden. Er moest alleen een min of meer acceptabele beschuldiging gevonden worden om de schijn van rechtvaardigheid op te houden. Voor de vrouwen werd alles ondersteboven gegooid. Er is geen recht, er is geen bescherming door God, en hun hoop en liefde is gedood. En nu blijkt zelfs de dood niet zeker te zijn. Jezus, die ze met eigen ogen hebben zien sterven, staat voor hen. Wat moet je nu geloven?

Op Goede Vrijdag leek het alsof ze tegen een muur liepen: geen licht, geen toekomst, geen hoop. Alles liep dood. God heeft ons verlaten. Maar, met een beeld van Ronald Knox,  Pasen is het feest waarop de muur in een raam verandert. Als we om ons heen kijken, kan het lijken of God ver weg is. We belijden dat Hij de Schepper is, dat Hij alles in stand houdt, dat Hij Heer is van de geschiedenis, maar tegelijk kun je je afvragen waarom je daar zo weinig van ziet. Waarom doet God niets?

Op die Paasmorgen in het jaar 33 is voor de vrouwen zichtbaar dat God wel degelijk “iets doet”. God heeft Jezus tot leven gewekt (Hand 2,24), zal Petrus zeggen in zijn redevoering. Er staat niet dat Jezus de dood overleefd heeft. Niet dat het mooie verhaal van het lege graf mensen inspiratie kan bieden. Niet dat zijn boodschap voortleeft. De vrouwen, en even later ook Petrus, ontmoeten Jezus die door God uit de dood is opgewekt. Ze zien Hem van aangezicht tot aangezicht. De muur wordt een raam waardoor Gods wil voor zijn schepping en zijn handelen in de geschiedenis zichtbaar worden.

Daarom zegt Jezus tegen de vrouwen: verheug je en vrees niet. Als God werkt in de geschiedenis, dan hangt de toekomst niet alleen van ons af. Dan hebben onze mislukkingen, onze zelfzucht, ons geweld en onze vijandschap niet het laatste woord. Dan blijven we verantwoordelijk en moeten we doen wat we kunnen, maar hoeven we niet wanhopig te worden of het op te geven omdat het maar zo weinig is. Geloven dat niet alles van ons afhangt, verlost ons van twee in potentie fatale verleidingen, zegt Rowan Williams in een paaspreek. We zouden in de verleiding kunnen komen om iets te doen, wat dan ook, omdat we het gewoon niet kunnen verdragen wanneer we geen enkel zichtbaar verschil maken; maar iets doen om maar iets te doen is vergeefs of erger. Of we worden verteerd door de angst dat we niet genoeg hebben gedaan, zo verteerd dat we nooit tijd hebben om onszelf te zijn, om God te danken voor zijn liefde en genade en schoonheid. We laten de wereld een gezicht zien dat zo vertrokken is van de angst dat we iets nagelaten hebben dat we het ideaal van rechtvaardigheid en verzoening geen eer meer aandoen. We zullen nooit de gratie en vrijheid vinden om God te danken voor de kleine geluksmomenten, de kleine overwinningen van gevoel en vriendelijkheid.[1]

Verheug je en wees niet bevreesd, omdat op die Paasmorgen de muur die Gods handelen in onze wereld aan het oog onttrekt een raam is geworden. God heeft Jezus uit de dood doen verrijzen en Hij zal ook ons doen verrijzen. Nu al ervaren we soms even zijn licht in ons eigen leven, in wat er gebeurt om ons heen. En alles wat we doen mag een werken zijn in het weten dat Hij toekomst schept. De toekomst hangt uiteindelijk niet van ons denken en handelen af.

Verheug je en wees niet bang. Het is Pasen!

[1] Rowan Williams, Preken voor Pasen, p.97-105

Palmzondag, 24 maart 2024

‘Een tafel richt Gij mij aan in het aangezicht van mijn belagers en zalft met olie mijn hoofd.’

Psalm 23 aan het begin van het lijdensverhaal bij Markus. De hogepriesters en Schriftgeleerden zoeken een manier om Jezus uit de weg te ruimen. Judas sluipt weg om Jezus te verraden. En daar tussenin richt Simon de melaatse een tafel aan voor Jezus, en een onbekende vrouw komt binnen en zalft zijn hoofd. De handelingen van de Heer die Davids herder is, worden hier verricht door randfiguren, door iemand die ‘de melaatse’ wordt genoemd en door een vrouw die in een mannenwereld weinig te zeggen heeft.

Ze zegt ook weinig. Ze zegt niets. Maar ze heeft een albasten kruikje bij zich met echte, kostbare nardusbalsem. Ze breekt het kruikje en giet de balsem over Jezus’ hoofd. Vreugdeolie, geur van rouw, teken van wat komen zou.

Haar gebaar heeft een dubbele betekenis. Het hoofd zalven gebeurde bij koningen en priesters. Het is een messiaans teken. Hij is de Messias, de Christus, de Gezalfde. Maar tegelijk zegt Jezus: ‘zij heeft mijn lichaam op voorhand gezalfd met het oog op mijn begrafenis’. Deze koning komt niet met macht en geweld om zijn rijk te vestigen. Hij gaat door lijden en dood heen, en zo zal Hij zijn Rijk vestigen. Heeft de vrouw dat allemaal begrepen? Ik denk het niet. Ze deed eenvoudig wat ze kon. Ze gaf Jezus wat ze had, zoals de arme weduwe haar twee penningen gaf. Ze brak haar albasten kruikje en zalfde Jezus’ hoofd en de geur van de nardusbalsem verspreidde zich.

Doen wat je kunt. Geven wat je hebt, wat je bent, uit liefde voor Jezus, zonder berekening. Iets dergelijks hebben we al eens gedaan toen we intraden, jezelf geven zonder te weten hoe het verder zal gaan en zonder het helemaal te kunnen verantwoorden. Laat deze vrouw, van wie Markus de naam niet vermeldt, onze geleidster zijn door de Goede Week.

Ze staat heel dicht bij Jezus. Hij brengt zijn Rijk ook niet tot stand door berekening, door een tactiek. Hij gebruikt geen macht om wie niet in Hem geloven te overtuigen of om degenen die Hem belagen te overwinnen. Hij geeft zichzelf tot in het dal van de schaduw des doods. Zelfgave, zonder vijandschap, hoeveel angst en pijn dat ook meebrengt, omdat dat Gods weg is naar onze verlossing. Jezus zal in Getsemane bidden dat deze beker aan Hem voorbij gaat. Hij is ontsteld en beangst, bedroefd tot stervens toe. Aan het kruis roept Hij uit: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?’ Geven, ook als je het niet begrijpt.

De vrouw die Jezus zalft, doet iets wat dwaas is. Het geld had veel beter besteed kunnen worden. Maar ze is verwant aan de dwaasheid van Jezus, die zichzelf geeft om een gevallen mensheid te verlossen in plaats van in één klap orde op zaken te stellen.

Doen wat je kunt. Niet met je zwaard de dienaar van de hogepriester een oor afslaan, maar het albasten kruikje dat we zijn laten breken om Jezus te zalven met de kostbare balsem die ieder van ons in zich draagt.

Moge deze dwaze en wijze vrouw ons meenemen op de weg van Jezus.

5e zondag Veertigdagentijd B, 17 maart 2024

Afgelopen vrijdag las ik op mijn scheurkalendertje dat het de feestdag was van de H. Clemens Maria Hofbauer. Hij bleek de patroon te zijn van hopeloze gevallen. Nu dacht ik dat de H. Rita die taak toebedeeld had gekregen. Toen ik het ging opzoeken, ontdekte ik dat er meerdere heiligen zijn die je voor hopeloze zaken om hulp kunt vragen en er zijn verschillende redenen waarom ze die taak gekregen hebben. De H. Judas Thaddeus bijvoorbeeld, één van de apostelen. Omdat hij dezelfde naam draagt als Judas die Jezus verraden heeft, denken de mensen niet zo gauw aan hem en wordt hij weinig ingeroepen. Hij is eerder een heilige bij wie je terecht komt als je alle anderen al hebt gehad en je hoop dreigt te bezwijken.

De heilige Rita heeft tijdens haar leven bewezen dat ze met hopeloze gevallen overweg kan. Ze had willen intreden in een klooster, maar ze werd uitgehuwelijkt aan een man die haar mishandelde. Hij werd in een familievete gedood en ze dacht dat ze nu kon intreden, maar ze werd geweigerd, omdat er in het klooster ook een familielid van de moordenaar van haar man leefde. Dat zou te grote spanningen geven, dacht de overste. Nadat ze het voor de zoveelste keer gevraagd had, stelde de overste haar voor een onmogelijke opdracht: de familie van haar man en die van de moordenaar met elkaar verzoenen. Als dat lukte zou ze kunnen intreden. Niemand dacht dat ze dat voor elkaar zou kunnen krijgen, maar ze slaagde erin vrede te stichten tussen de twee families, en zo kon ze eindelijk intreden.

De H. Judas is dus patroon voor hopeloze zaken omdat we pas aan hem denken als we alle hoop al hebben opgegeven. De H. Rita, omdat ze in haar leven vrede bewerkt heeft waar alle anderen de hoop hadden opgegeven. En dan is er nog de H. Clemens Maria Hofbauer. Volgens het kalenderblaadje was hij een redemptorist die verschillende pastorale projecten opzette, maar met zoveel tegenwerking en tegenslag werd geconfronteerd dat niets lukte tijdens zijn leven. Kloosterstichtingen in Warschau en, toen hij daar verdreven werd, in Oostenrijk liepen op niets uit. Maar hij bleef doorzetten. Hoop over de dood heen.

‘Als de graankorrel niet in de aarde valt blijft hij alleen, maar als hij sterft, brengt hij veel vrucht voort.’ En aan het eind van de evangelielezing: ‘wanneer Ik van de aarde zal zijn omhoog geheven zal Ik allen tot Mij trekken.’ Het Paasmysterie brengt ons steeds weer bij de hoop in hopeloze gevallen. Als we waken bij een stervende medezuster, zingen we het klein danklied voor haar in de vaste hoop dat ze niet vallen kan dan in Zijn hand. We gedenken de martelaren die hun leven gegeven hebben en na hun dood doorgaan met leven geven en die vrucht dragen, meer dan ze bij hun leven hebben kunnen doen. De postulator van de Orde wacht op een wonder om de martelaren van Algerije heilig te kunnen verklaren, maar wie kan weten hoeveel hoop ze al gegeven hebben en hoeveel vrede ze gezaaid hebben in harten over de hele wereld?

We zijn op weg naar Pasen, naar het feest van de zekere hoop dat alle hopeloze zaken in onze wereld en in onszelf niet hopeloos zijn. Dat Jezus in de hopeloosheid van het kruis ons redt en leven schenkt. We mogen Hem volgen en Hem meer liefhebben dan ons leven, Hij die de Waarheid is, het Licht en onze vrede.

Leer ons aanvaarden dat ook wij moeten sterven om vrucht te dragen voor het eeuwig leven.

4e zondag Veertigdagentijd B, 10 maart 2024

Het is ongeveer 2000 jaar geleden, een nacht in Jeruzalem. In het donker van die nacht komt Nikodemus bij Jezus, geraakt door de tekenen van het Rijk Gods die hij in Jezus ziet. En aan het eind van hun gesprek zegt Jezus hem: ‘Wie de waarheid doet, gaat naar het licht.’

Je kunt het op twee manieren verstaan. Als een verlangen: Als je de waarheid doet, dan wil je graag dat het licht erop valt. Er hoeft niets verborgen te blijven. Dan word je eenvoudig. ‘Eenvoud is het criterium van de authentieke zoektocht naar God’, schrijft zr Aquinata Böckmann ergens: ‘niets willen zijn, schijnen of doen buiten de waarheid.’ Wie de waarheid doet, verlangt niet naar de duisternis, hij zoekt het licht.

‘Wie de waarheid doet, gaat naar het licht’ kan ook een vaststelling zijn. Als je de waarheid doet, dan gá je naar het licht. Nikodemus komt wel in het donker, maar door Jezus te willen ontmoeten is hij al op weg naar het licht. In een brief aan P. Perrin schrijft Simone Weil: ‘Christus zelf vindt het goed dat men de waarheid boven Hem stelt, want alvorens Hij de Christus is, is Hij de waarheid. Als men zich van Hem afwendt om de waarheid te zoeken, zal men niet lang behoeven te gaan om in zijn armen terecht te komen.’[1] De weg van de waarheid is de weg van het licht.

Afgelopen week lazen we in de refter een “laatste woord” van Aleksej Navalny. De waarheid doen in een dictatuur heeft hem zijn leven gekost. Maar hij toont dat je in het duistere klimaat van bedreiging, dwang, verraad, en geweld tegen wie niet instemt met de heerser toch in het licht kunt leven. Hij zei in 2021 voor de rechtbank:

‘Ik ben een religieus persoon en dat helpt me enorm bij wat ik doe. Het maakt alles veel, veel gemakkelijker. Ik pieker minder, ik heb minder dilemma’s in mijn leven – omdat er een boek is dat min of meer precies beschrijft wat ik in welke situatie moet doen. Natuurlijk is het niet altijd gemakkelijk om je eraan te houden, maar over het algemeen probeer ik het. En dat is waarschijnlijk de reden waarom het voor mij gemakkelijker is dan voor vele anderen om politiek te bedrijven in Rusland.

Ik vind het niet leuk om hier te staan, maar ik heb geen spijt van hoe het gelopen is. Omdat ik alles goed deed. Ik voel zelfs een soort voldoening omdat ik in een moeilijke tijd heb gedaan wat de geboden me zeiden.’ …

‘Tegen jullie, aanklager, dit regime en alle anderen hier wil ik zeggen: je hoeft niet bang te zijn voor mensen die naar de waarheid streven. Stel je eens voor hoe mooi het leven zou zijn als deze eeuwige leugen niet bestond. Je werkt bijvoorbeeld als rechter en er is niemand die jou belt om je te vertellen hoe je moet beslissen.’[2]

Het vergt veel moed om in die situatie de waarheid te doen. Misschien vraagt de waarheid doen altijd wel een beetje moed. Wat betekent voor ons ‘de waarheid doen’? We hoeven ons niet te verzetten tegen een politiek regime, maar misschien wel tegen het regime van onze demonen.

Bijvoorbeeld: ik ben iets vergeten of ik heb me vergist en iemand corrigeert me. Dan ben ik geneigd om te doen alsof ik het wel wist en er wel zelf aan gedacht had. De demon van de dwaze hoogmoed wil mijn gebreken verdonkeremanen. Maar door eenvoudig te zeggen: ‘Dank je wel, daar had ik zelf niet aan gedacht’ doe ik de waarheid en ga ik naar het licht.

Of een ander voorbeeld: ik weet wat ik zou moeten doen, maar ik ben bang om het te doen. Misschien bang om het verkeerd te doen, of bang voor wat anderen ervan zeggen. En dan trek ik me terug in een donker hoekje en laat het aan anderen over. Ik kan nog een mooi excuus bedenken: helaas geen tijd, of een beetje ziek, of het is eigenlijk niet mijn taak. Maar wat ik dan doe is weggaan van het licht.

Hoe kunnen we de waarheid doen en naar het licht gaan? Door het licht van Christus te laten schijnen over heel ons leven. En vooral over de kritieke momenten als we door de slang gebeten zijn. Door niet het duister te verkiezen boven het licht. Zoals in de vaderlezing vanmorgen: als je door één van de demonen gebeten bent, kijk dan niet naar de grond, trek je niet terug in je tent, maar ga in de ingang staan en kijk op naar de bronzen slang. Kijk naar Christus aan het kruis die voor ons gestorven is, om ons te bevrijden uit het donker, om ons te genezen van de beet van de hoogmoed, de beet van de angst, de beet van welke demon dan ook. Hij is de Weg, de Waarheid en het Leven. Hij is het Licht der wereld.

Moge Hij ons in deze veertig dagen de moed geven om niets te willen zijn, schijnen of doen buiten de waarheid.

[1] Simone Weil, Wachten op God

[2] Trouw 21 februari 2024, p22

3e zondag veertigdagentijd

‘Woord uit Gods mond, bron van onze hoop’ zingen we in de veertigdagentijd als acclamatie na het evangelie. Jezus die met een zweep koeien en schapen en mensen de tempel uitdrijft, is dat een bron van hoop? En bovendien horen we dan nog dat Hij geen vertrouwen in ons heeft, omdat Hij weet wat er in ons zit. Zou je daar hoopvol van worden?

Woord uit Gods mond, bron van hoop. Er klinkt in ieder geval een hoopvol woord, als Jezus antwoordt op de vraag wat voor teken Hij kan laten zien: ‘Breekt deze tempel af en in drie dagen zal Ik hem doen herrijzen.’ De tempel van zijn lichaam zal afgebroken worden. In een onrechtvaardig proces zal Hij onschuldig ter dood veroordeeld worden. Hij zal mishandeld worden en als Hij gekruisigd wordt, blijven zijn leerlingen in angst en wanhoop achter. Maar hier al, helemaal in het begin van het Johannesevangelie, klinken woorden van hoop. ‘In drie dagen zal Ik hem doen herrijzen.’ Niet de macht van de hogepriesters of van een opgezweepte menigte, niet de macht van de Romeinen, niet een macht die dood en verderf zaait, heeft het laatste woord. Jezus zal gedood worden, maar de dood kan Hem niet vasthouden, zijn Stem kan niet gesmoord worden. Zijn lichaam zal herrijzen op Paasmorgen, en zijn Woord zal over de hele aarde verkondigd worden. Zijn lichaam breidt zich uit.

Dat is een bron van hoop voor allen die Hem liefhebben, voor de martelaren die hun leven geven omdat zijn liefde boven alles gaat, voor wie strijden voor de waarheid en voor gerechtigheid. Een bron van hoop, ook als we de krant lezen en horen dat Navalny vermoord is. Het kwaad kan doden, maar het kan niet Degene die de Waarheid is en het Leven uit de weg ruimen. Hij is de Weg. In Hem zijn we samen op weg naar het Koninkrijk.

 

Hoop op Jezus’ verrijzenis en op ons leven in Hem, ja. Maar hoe zit het met Jezus’ gebrek aan vertrouwen in ons en zijn hardhandige optreden in de tempel? Waar is dan de bron van hoop?

Ik moet zeggen dat ik eerder de hoop zou verliezen als Hij wel vertrouwen had in de mensen. Nu, zegt Johannes, wéét Hij wat er in de mens zit. Hij kent me dieper dan ik mijzelf ooit ken en Hij heeft geen illusies over mij, al kan ik soms zelf wel illusies hebben. ‘Al zullen allen U verlaten, ik nooit!’ zegt Petrus. Maar Jezus weet wel beter. Hij weet heel goed wat er in ons hart zit en waartoe we in staat zijn, maar Hij laat ons niet vallen. Iemand die je door en door kent en die toch je vriend is, dat is een bron van hoop. Dan hoef je je niet beter voor te doen dan je bent, niet jezelf achter een masker te verschuilen. Dan hoeven we ook niet te denken dat alles van ons afhangt, van onze goede plannen en goede daden. Uiteindelijk hangt het niet van ons af, al worden we wel helemaal ingeschakeld, als deel van het lichaam van Christus, wandelend in de goede werken die God tevoren bereid heeft.

En de zweep in de tempel dan? De tempel is beeld van de Kerk, zei Origenes vanmorgen in de vigilielezing. We weten allemaal dat de Kerk reiniging nodig heeft. Het oordeel begint bij het Huis Gods. Ten diepste verlangen we ook naar die zuivering, naar een Kerk waarin misstanden niet worden toegedekt of ontkend, maar worden rechtgezet. Jezus gebruikt zijn zweep ook niet in blinde woede. Hij slaat er niet zomaar op los. De zweep is om de koeien en schapen en hun handelaars naar buiten te drijven, maar bij de duiven gebruikt Hij alleen zijn stem. ‘Weg met dit alles’ zegt Hij tegen de duivenverkopers. Met zorg en aandacht en tegelijk doortastend wordt de tempel gereinigd.

Moge Hij zo ook de tempel die wij zelf zijn reinigen in deze veertigdagentijd. ‘Uw lichaam is een tempel van de Heilige Geest’, zegt Paulus. Maar ook in ons is van alles wat niet thuishoort in Gods tempel. De heilige Efrem bidt:

Mijn God en Heer van mijn leven,

bevrijd mij van de geest van luiheid

van ontmoediging

van eigen wil

van ijdele woorden.

 

Maar de geest van kuisheid

van nederigheid

van geduld

en van liefde

verleen die aan uw dienaar.

 

O mijn God en mijn Koning

maak dat ik mijn eigen zonden zie

en niet mijn naaste veroordeel

want Gij zijt gezegend

in de eeuwen der eeuwen.

Amen.

                                   Efrem de Syriër

 

Jezus hoeft niet letterlijk koeien en schapen en duiven uit ons hart te verdrijven, maar wel iets anders: luiheid, als we ons eigen comfort zoeken en geen zin hebben om onszelf te geven; ontmoediging, als we denken dat het toch nooit iets wordt met ons; eigen wil, als we niet luisteren naar de ander, maar onze eigen zin of eigen mening boven de rest stellen; en ijdele woorden, als we negatief spreken over een ander of onze geest en de oren van onze medezusters vullen met dingen die niet echt onze aandacht waard zijn.

Bevrijd ons Heer van al die beesten in ons, en verleen ons uw Geest van kuisheid, van nederigheid, van geduld en van liefde. Vervul de hoop die Gij in ons hart gelegd hebt.

2e zondag Veertigdagentijd B

Vorige zondag werd Jezus in de woestijn beproefd. Vandaag wordt (in de eerste lezing) Abraham op de berg van Moria beproefd. Het gebeurt dat ook wij beproefd worden. In het Evangelie van vandaag zien Petrus, Jakobus en Johannes een verheerlijkte Jezus. Het gebeurt dat ook wij door vreugde en vertroosting overweldigd worden. Soms zijn we op de berg Tabor en zouden graag de tijd doen stoppen om daar te blijven, soms worstelen we, zoals Abraham, met een verscheurd hart om de berg Moria te beklimmen.

In het boek Wijsheid wordt iets gezegd over het offer van Abraham dat me diep raakt: De Wijsheid ‘maakte mogelijk dat Abraham sterker dan zijn genegenheid voor zijn kind was’ (Wijs. 10,5). (Ik heb het zelf vertaald uit het Frans, want in het Nederlands klinkt het anders…)

Er is geen geloof zonder beproevingen. Er is geen liefde zonder lijden. Zelfs voor God. En dat is misschien de reden waarom deze passage van Genesis ook in de Paaswake gelezen wordt. God heeft zelf zijn Zoon naar Golgotha doen opklimmen om geofferd te worden. Hij heeft Hem overgeleverd om gekruisigd te worden om onze zonden. Zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven (Joh 3, 16). Zou Hij dat hebben kunnen doen zonder zelf te lijden? In het Evangelie zien we Jezus vaak door medelijden bewogen. Hoe zou de Vader ongevoelig, onverschillig zijn voor het lijden van Zijn Zoon?  Wie Jezus ziet, ziet de Vader (Joh 14, 9). God is liefde, lijdende liefde. Een lijdende Vader die voor ons zijn  eigen Zoon niet heeft gespaard. De liefde die tussen God Vader en Zoon is, wilde in haar dans de wereld betrekken en daarvoor was lijden de enige weg.

Op de Tabor was Petrus zo gelukkig met Jezus, Mozes en Elia te zijn dat hij drie tenten wilde bouwen. ‘Leven van liefde is niet je tent opslaan op de berg Tabor, maar het is mét Jezus de weg van Calvarie gaan en het kruis zien als een schat’, zegt Theresia van Lisieux. Maar het lijden is nog niet het laatste woord van Gods liefde. In het Paasmysterie overwint Gods lijdende liefde zonde en dood.

Wat van ons gevraagd wordt, is luisteren: ‘Dit is mijn Zoon, mijn Welbeminde, luistert naar Hem’. Is aanschouwing eerder passief, luisteren is integendeel heel actief. Echt luisteren veronderstelt navolgen, gehoorzamen, ook als het pijn doet, ook als er gevraagd wordt om los te laten wat ons het dierbaarste is. Jezus volgen en naar Hem luisteren moeten we doen met Zijn gezindheid, met Zijn liefde. Dan verruimt ons hart zich naar de dimensies van Gods hart en zullen we, zoals Hij, stralen zonder het te weten.

Zend, Vader, de Heilige Geest over ons. Wek de gezindheid van Jezus in ons hart. Sterk ons vertrouwen, verruim onze liefde en trek ons, door onze deelneming aan het lijden van Jezus, naar de glorie van de Verrijzenis.

 

1e zondag Veertigdagentijd B, 18 februari 2024

Wanneer we een regenboog zien, zijn we verwonderd en staan we stil. We roepen elkaar: ‘Heb je de regenboog gezien?’ Een regenboog is een blijde boodschap zonder woorden.

In de eerste lezing van de mis (uit Genesis), verschijnt na de zondvloed een regenboog en God zegt tot Noach : ‘Dit zal voor alle komende generaties het teken zijn van het verbond tussen Mij en alle levende wezens bij jullie, vogels, vee en wilde dieren inbegrepen.’ (op deze wilde dieren  komen we straks terug)

Een regenboog is een ontmoeting tussen het licht van de zon en druppels water. We zouden het symbolisch zo kunnen interpreteren: het licht van Gods barmhartigheid dat door de druppels van onze zonden heengaat. En het resultaat is kleurrijk, geeft vrede, vreugde, geborgenheid en vertrouwen in de toekomst.
In het nieuwe verbond is Gods barmhartigheid vlees geworden in Jezus. Tijdens zijn verblijf in de woestijn verbleef Jezus bij de wilde dieren. Wat betekent dat? Gewoonlijk is er wederzijdse angst en vijandschap tussen mens en wilde dieren. Maar hier hebben we een eschatologisch visioen: Jezus en de wilde dieren wonen samen in vrede. Zoals de profeet Daniël ongedeerd uit de leeuwenkuil kwam (Dn 6), verbleef Jezus in harmonie bij de wilde dieren onder de hoede van de engelen.

Terwijl we het geweld en de wet van de sterkste in onze wereld zien toenemen, klinkt het als een hoopvolle belofte. Op een dag zal het zo zijn: als mens en wilde dieren in vrede kunnen samen wonen, vermoed ik dat mensen elkaar ook niet zullen blijven bijten, verscheuren en ombrengen (Gal 5,15).

Al bij het begin van zijn Evangelie laat Marcus op die manier een glimp zien van de definitieve en alomvattende overwinning van Christus over het kwaad. Dat is blijde boodschap. Maar om de blijde boodschap van Gods barmhartigheid, van Christus’ overwinning over de zonden en over de dood te kunnen ontvangen, moeten we een minder blijde boodschap ontvangen: namelijk dat we bekering nodig hebben, dat we zondaars zijn.

De tijd is vervuld en het Rijk Gods is nabij; bekeert u en gelooft in de Blijde Boodschap (Mc 1,15).

Deze woorden werden op Aswoensdag al aan ieder van ons persoonlijk gezegd tijdens de asoplegging. Ons bekeren en geloven in de Blijde Boodschap: dat is wat ons gevraagd wordt. In geloof kunnen we Jezus vragen om de innerlijke wilde dieren die ons lastig vallen en ons als wolven voor elkaar kunnen maken, te temmen, zodat we spirituele regenbogen kunnen worden, die aan onze tijd nieuwe hoop en perspectief geven. Dat kunnen we niet op eigen kracht, maar slechts als we ons door de Heilige Geest laten leiden.

11 februari 2024

Het is bijna vastentijd, de gunstige tijd om de relatie met God en met elkaar te zuiveren. Benedictus spoort ons aan in RB 49. Eigenlijk, stelt hij, moet het leven van de monnik altijd zijn zoals in de veertigdagentijd. Maar ja, dat is voor de meeste monniken een onhaalbaar ideaal. Laten we dan tenminste in deze veertig dagen leven zoals het zou moeten.

Daar zijn we nu. Het kan zijn dat we vol vertrouwen en met goede moed deze kans tot bekering aangrijpen. Maar het kan ook zijn dat we minder enthousiast de vastentijd tegemoet gaan. We denken na over vastenpuntjes, maar misschien zien we al voor ons hoe we aan het eind van de vastentijd weer zullen moeten constateren dat het zelfs niet gelukt is in een korte periode van veertig dagen om ons eraan te houden. We kijken naar al onze nalatigheden die we in deze dagen mogen uitwissen, en we worden lichtelijk wanhopig omdat we niet weten waar te beginnen.

Net op dit moment klinken Jezus’ woorden tot de melaatse: ‘Ik wil, word rein.’ Alsof Hij ons eraan herinneren wil dat de vastentijd niet een project is dat wij moeten voltooien. Het is niet een examen dat we voor Hem moeten afleggen, een inspanning die we moeten doen om bij Hem te mogen komen. Hij is al lang bij ons en zijn verlangen is in ons aan het werk als we zo goed en zo kwaad als het gaat werken aan onze bekering. De relatie met God en met elkaar zuiveren is niet iets dat we alleen moeten doen.

Jezus raakt de melaatse aan en zegt: ‘Ik wil, word rein.’ Hij blijft niet op een afstand. Dat had Hij gerust kunnen doen. De knecht van de honderdman, het dochtertje van de Syrofenicische vrouw … die heeft hij allemaal op afstand genezen. Maar juist deze melaatse raakt Hij aan, nog voordat Hij iets zegt. Hij wordt zelf onrein met de man die hem om genezing smeekt, in een diepe solidariteit. En dan pas volgen de woorden: ‘word rein’, waarop de melaatsheid verdwijnt. De melaatse kan vrij verder gaan. Hij hoeft niet meer buiten de gemeenschap te blijven, hij mag weer overal komen. Maar Jezus kan na deze genezing niet meer openlijk in de stad komen en verblijft buiten op eenzame plaatsen, daar waar de melaatse zich moest ophouden.

De vastentijd heeft wel iets van een grote voorjaarsschoonmaak, nu niet van het huis maar van ons monastieke leven. En met die beelden van reinigen en zuiveren klopt dat ook wel. Maar wie is Jezus bij deze grote schoonmaak? Is Hij de Gast die we aan het eind met Pasen in ons propere huis mogen ontvangen? Nee, zegt het verhaal van deze zondag. Hij is Degene die in een werkschort en met emmer en dweil in ons huis met ons aan het werk is. Hij wordt er smerig van, maar Hij heeft er plezier in om alles op orde te brengen. Met dat beeld voor ogen kan ieder uit eigen beweging en met de vreugde van de Heilige Geest aan God iets aanbieden dat boven de maat van zijn verplichting uitgaat. Samen de poets doen heeft iets inspirerends. In vertrouwen op de Heer die niet terugschrikt voor de rommel in ons huis, maar die ons aanraakt en dichtbij ons knielt om de vloer te boenen, kunnen we met vreugde ons naar Hem toekeren.

Laten we in de komende vastentijd niet vergeten dat Hij verlangt naar onze genezing en naast ons staat en ons aanraakt nog voor wij genezen zijn.

4 februari 2024

‘Een loflied voor de Heer … die geneest de gebrokenen van hart’, zingen we meteen na de eerste lezing uit Job. Ja, dat klopt, maar dat is niet waar Job was op dat moment, en ik betwijfel of die woorden hem geholpen zouden hebben. Elifaz heeft al geprobeerd hem te troosten met zijn uitspraak:

‘Kastijding van de Almachtige is de mens een zegen;

wijs dan ook zijn straffende hand niet af.

Hij wondt, maar verbindt ook,

slaat, maar heelt eveneens.’

Maar Job heeft daarin geen troost gehoord. Is hij dan een speelbal van de Almachtige, dat Die hem kan breken en helen? Hoe kun je zo’n God vertrouwen? God slaat niet willekeurig, zegt Elifaz. Het is vanwege onze zonden dat we geslagen worden. Maar dat kan Job niet aanvaarden. Zijn bezit is geroofd, zijn kinderen zijn gedood, zijn lijf is overdekt met vuil en wormen, van top tot teen etter en kloven – dat is het vers dat uit de eerste lezing is weggelaten – en dat zou een rechtvaardige straf zijn, daar zou Gods licht in te herkennen zijn? Job weigert. Hij kan onmogelijk dat licht zien in zijn lot. Hij weet dat hij onschuldig is, dat hij niet één of andere verborgen zware zonde op zijn geweten heeft die zijn lot als een rechtvaardige straf kan verklaren. De Zonne der gerechtigheid is verduisterd en hij protesteert. Zijn vrouw heeft het opgegeven: ‘Wat houd je nog vast aan zo’n God? Zeg Hem vaarwel en sterf.’ Maar Job wordt verscheurd door de tegenstelling tussen zijn vertrouwen in God en de ervaring van zijn lijden, en wil geen van beide ontkennen. Hij kan Gods licht en het lot niet rijmen, maar hij zal noch het licht voor onzin verklaren, noch het lot voor minder erg.[1] Hij klaagt en roept God ter verantwoording. Zijn enige hoop is recht te vinden bij God. Hij gaat bij God in beroep tegen God.

We lezen vandaag maar 6 verzen uit het boek Job, maar eigenlijk zouden we het hele boek mogen lezen, en mee klagen en protesteren met Job in een wereld waar onschuldigen lijden onder wreed geweld, waar vluchtelingen huis en haard en familie verliezen, waar mensen omkomen van honger. Als Jezus in Kafarnaüm  de schoonmoeder van Simon genezen heeft, brengen de mensen allen die lijdend of bezeten waren naar Hem toe en heel de stad stroomde voor de deur samen. Het is alsof allen het lijden kennen en roepen om verlossing.

Is dan de genezing die Jezus brengt het antwoord? Hij heeft er velen genezen, maar dat was toen op die dag in een klein stadje in Galilea. Voor de Job die vandaag zijn kinderen verloren heeft door oorlogsgeweld en wiens huis in puin ligt, brengt dat geen verlichting.

Wat betekent dan die genezing die Jezus gebracht heeft? Misschien is het eerder een teken, een straaltje van het licht van God. Wie is Hij als de wereld er zo uitziet als ze vandaag is? Hij is God, en we kunnen Hem niet in een theorie stoppen, niet een leer van rechtvaardigheid op Hem plakken. We kunnen wel met Job roepen naar Hem, vloeken als het moet, ondanks alles blijven vertrouwen en hopen op Hem die we niet begrijpen, maar die zijn licht toont in het gelaat van Jezus, in een ervaring van genezing en van redding, zoals in Kafarnaüm. Maar ook in het duister van Golgotha, waar de Zoon van God zelf, met Job en met heel onze wereld roept: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?’ Jezus zelf woont in die woorden, en ze zijn niet zijn laatste woorden. Hij neemt ons bij de hand door die klacht heen naar de morgen van de opstanding. En de hoop die Job voelt, ook al wijst alles op het tegendeel en brengt zijn lijden hem tot in de afgrond van het menselijk bestaan, doet hem zeggen: ‘Ik weet, ik ben er zeker van: mijn verlosser leeft.’  

Moge dat ons vertrouwen en ons gebed zijn voor onze wereld vandaag.

[1] K.H. Miskotte, Antwoord uit het onweer, p.116

Load More