30e zondag B, 27 oktober 2024
Een groep of een menigte kan een gevaarlijk geheel zijn, een beetje dom, gemakkelijk te bespelen en daardoor hardvochtig. Want wat gebeurt er in het evangelie van vandaag? Jezus trekt weer verder, de stad Jericho uit, en daar zit een blinde man aan de kant van de weg om te bedelen, Bartimeüs. De mensen van Jericho zullen hem wel kennen. Hij hoort al die voeten voorbijkomen en als hij begrijpt dat het Jezus is die langs trekt, begint hij te roepen: ‘Jezus, Zoon van David, heb medelijden met mij!’
Dan zijn er verschillende mogelijkheden. De mensen die bij Jezus in de buurt zijn, zouden Hem kunnen zeggen dat Hij geroepen wordt, dat de blinde bedelaar uit hun stad naar Hem vraagt. De mensen in de buurt van Bartimeüs zouden hem bij de hand kunnen nemen om Hem naar Jezus te brengen. Maar dat zijn persoonlijke initiatieven die de gang van de groep verstoren. Een derde mogelijkheid is het geroep negeren of Bartimeüs het zwijgen opleggen, en dat is wat er gebeurt. Er hoeft maar één iemand te zeggen: ‘Houd toch je mond!’ en dan is het heel gemakkelijk om diegene bij te vallen en hem samen toe te snauwen dat hij moet zwijgen. Er zullen in die menigte heel wat mensen zijn geweest die nooit als eerste Bartimeüs zouden afsnauwen, maar als er één schaap over de dam is volgen er meer, en je holt mee in de kudde. Een negatieve opmerking wordt gemakkelijk overgenomen, in een massa, maar ook in een kleinere groep. Het vraagt opmerkzaamheid, zelf nadenken en soms moed om niet automatisch in te stemmen met de grote of kleine menigte. Probeer de komende week maar eens of je het mechanisme herkent in onze gemeenschap.
In extreme gevallen is de groepsdruk zo hoog dat je bijna niet anders meer kunt denken. Hoe zouden we over de oorlog in Oekraïne denken als we in Rusland woonden en daar alleen maar de Russische propaganda hoorden? Plus de dreiging als je het niet eens bent met de machthebbers? Helaas zijn negatieve uitingen, denkbeelden die anderen uitsluiten, die een scheiding maken tussen wij en zij, iets aantrekkelijker voor een groep dan positieve en inclusieve ideeën. Maar ook een positieve opmerking kan bijval vinden in de groep en kan de massa doen keren.
Bartimeüs blijft roepen en laat zich niet het zwijgen opleggen. De kern van zijn bestaan is ermee gemoeid. Zijn diepste verlangen, het verlangen naar het licht, moet hij wel uitschreeuwen nu het Licht zo dichtbij hem is. De nabijheid van Jezus is sterker dan de druk van de massa. Jezus hoort hem en blijft staan. ‘Roep hem eens hier.’ En de menigte keert om als een blad aan een boom. Nu kiezen ze voor Bartimeüs: ‘Heb goede moed! Sta op, Hij roept u.’ Soms is het voldoende dat één mens een ander geluid laat horen om de collectieve mening om te laten slaan. De mensen die met Jezus op weg gingen uit Jericho, wilden Bartimeüs niet zien. Hij was voor hen een stoorzender en ze wilden hem liefst onhoorbaar en onzichtbaar maken. Maar als Jezus voor hem stilstaat en aandacht voor hem heeft, gaan ze met Jezus meekijken. Hun blik verandert en Bartimeüs wordt een medemens. De hardvochtigheid van de massa maakt plaats voor een meeleven, misschien een herkenning van de eigen pijn en de eigen onmacht, en een gedeelde hoop op redding.
Hoe kunnen we voorkomen dat we meegesleept worden in het groepsdenken – of het juist niet nadenken van een groep, maar enkel napraten?
Ten eerste alert zijn op het mechanisme en niet automatisch meepraten. Liever eerst zwijgen om in die stilte te luisteren wat Jezus zegt. Hij zou wel eens iets anders kunnen zeggen dan degene met de grootste mond in de groep. Het is nog niet zo gek dat Benedictus zo’n groot belang hecht aan de stilte. Dus eerst stil worden en luisteren naar Jezus die in ons wonen wil.
Ten tweede het voorbeeld van Bartimeüs voor ogen houden. Hij laat zijn verlangen naar het Licht niet het zwijgen opleggen, en hij put kracht uit de nabijheid van Jezus om nog harder te roepen. De massa kan zeggen wat ze wil, het gaat om zijn leven, om dat wat het kostbaarste voor hem is: zien. Hij houdt vol en hij zal Jezus zien. Volhouden tegen de menigte in omdat het gaat om het kostbaarste, zoals de martelaren volhielden, en Jezus mochten zien. Ook in de kleine gebeurtenissen bij ons gaat het erom te blijven leven vanuit het verlangen naar het Koninkrijk en te blijven roepen. Zo kunnen we samen Jezus volgen op zijn tocht en elkaar ondersteunen. Op zijn tijd hebben we het allemaal nodig dat de anderen tegen ons zeggen: ‘Heb goede moed! Sta op, Hij roept je.’